Jak harcerstwo wychowuje?
Pierwsza część broszury „Harcerstwo w warszawskich szkołach” wydanej w 2011 roku przez Miasto Stołeczne Warszawa w serii „Zakochaj się w Warszawie” (tu akurat był dodany przymiotnik harcerskiej) ma tytuł „Jak wychowuje harcerstwo?”. Broszura składa się z 4 części. Pierwsza z nich jest zgrabnym (60 stronicowym) opisem metody harcerskiej autorstwa hm. Marka Gajdzińskiego.
Oddziaływania
Harcerska metoda wychowania charakteryzuje się pięcioma zasadami oddziaływania.
- Oddziaływanie naturalne
- Oddziaływanie od wewnątrz
- Oddziaływanie wzajemne
- Oddziaływanie pośrednie
- Oddziaływanie pozytywne
Zasada oddziaływania naturalnego
Harcerstwo wykorzystuje naturalne formy aktywności dzieci i młodzieży – takie, jakie podejmują one spontanicznie w sytuacjach nieskrępowanych nadzorem osób dorosłych. Zasada ta sprawia, iż te działania harcerskie odpowiadają rozwojowym potrzebom młodzieży, dzięki czemu mogą ten rozwój skutecznie wspierać.
Zasada oddziaływania od wewnątrz
Oddziaływanie harcerskie ma szansę powodzenia przy spełnieniu
dwóch warunków: dobrowolności oraz świadomości. Przede wszystkim młodzi ludzie muszą sami chcieć wstąpić i należeć do harcerstwa. Wszelkie formy przymusu, choćby nawet podejmowane z najszczerszych pobudek i mające na względzie dobro dziecka, przynieść mogą tylko i wyłącznie skutek odwrotny do zamierzonego. Po drugie przed złożeniem Przyrzeczenia Harcerskiego czyli zobowiązania do wejścia na drogę prowadzącą w kierunku wyznaczonym przez harcerskie ideały służby odbywają kilkumiesięczny okres próbny, w trakcie którego poznają smak życia harcerskiego oraz wymagania, jakie stawia się przed kimś, kto chce nosić mundur i Krzyż Harcerski.
Zasada oddziaływania wzajemnego
Oddziaływanie wzajemne ma dwa wymiary: poziomy czyli wzajemny wpływu na siebie rówieśników tworzących drużyny, szóstki zuchowe, zastępy harcerskie i patrole wędrownicze wynikający z silnych więzi pomiędzy harcerzami i harcerkami oraz pionowy czyli pomiędzy młodszymi i starszymi wynikający z oddziaływania swoim przykładem na młodszych, ale i młodsi oddziałują na starszych. Dzieje się tak dlatego, że instruktor musi cieszyć się
autentycznym i naturalnym autorytetem oraz imponować swoim podopiecznym. Kiedy podopieczni się rozwijają i zaczynają dorastać do jego poziomu, on sam musi rozwijać się co najmniej w tym samym tempie. W przeciwnym wypadku utraci swoją przewagę.
Zasada oddziaływania pozytywnego
Harcerstwo stara się dostrzec i wydobyć na światło dzienne to, co w każdym młodym człowieku jest dobre i wartościowe, a czyni to poprzez pozytywne środki oddziaływania: dobre wzorce, wartościowy przykład osobisty, rozbudzanie aspiracji, zachęcanie do dążenia do ideału
Zasada oddziaływania pośredniego
Drużynowi wystrzegają się moralizowania i wywierania bezpośredniego wpływu na młodzież w formie pouczania. Dlatego Harcerstwo wykorzystuje metodę oddziaływania pośredniego, według której nie ma potrzeby rozprawiania o ideałach. Po prostu żyje się nimi na co dzień. Dla zobrazowania pośredniego charakteru oddziaływania harcerskiego, można przytoczyć
przykład gry terenowej: Ponieważ młodzież uczestniczy w takiej grze z przyjemnością i zaangażowaniem, efekty wychowawcze są znacznie większe, niż gdyby miała w tym czasie wysłuchać referatu o powinnościach obywatelskich.
Program harcerski
Program posiadać kilka ważnych cech, bez spełnienia, których nie dałoby się go realizować za pomocą opisanej wyżej metody i jego wdrożenie nie przynosiłoby większych pożytków. Do tych cech należą między innymi: atrakcyjność, celowość, różnorodność.
Metodyczne środki oddziaływania
Harcerski system wychowania wykształcił zestaw prostych środków oddziaływania (metod), które mogą być wykorzystywane, w całości lub częściowo, przez drużynowych dla osiągnięcia założonych celów. Są to:
- wzorzec ideowy,
- wzorzec osobowy,
- podejście indywidualne,
- stopniowanie trudności,
- rywalizacja, współzawodnictwo i współdziałanie,
- nieformalna grupa rówieśnicza,
- formalna grupa rówieśnicza,
- harcerska atmosfera,
- nagrody i kary.
Programowe środki oddziaływania
Stanowią treść pracy i zajęć harcerskich, poprzez którą staramy się kształtować określone poglądy, postawy, zachowania oraz nawyki wśród młodych ludzi. Są to:
- kontakt z przyrodą – puszczaństwo
- sport i kultura fizyczna
- techniki harcerskie
- turystyka i krajoznawstwo
- odkrywanie historii i kultywowanie tradycji
- uczestnictwo w kulturze i rozwijanie zainteresowań
- prowadzenie gospodarki
- poszukiwanie przyjaciół
- służba społeczna
Do pobrania
